Poznań do poznania: Kościół św. Jana Jerozolimskiego za Murami

Ul. Świętojańska 1. Pierwszy kościół w tym miejscu został wybudowany pod koniec XI w. pod wezwaniem Michała Archanioła . Jan Długosz w swoich Rocznikach podaje, że dokładnie 6 maja 1170 r. książę Mieszko III Stary i bp. Radwan założyli przy kościele św. Michała hospicjum dla wędrowców i pątników. W 1187 r. kościół i hospicjum Mieszko przekazał zakonowi joannitów, którzy zajmowali się pomocą podróżnym i to właśnie oni na przełomie XII i XIII w. wybudowali jednonawową świątynię romańską. Joannici przed 1288 r. zmienili patrona kościoła na św. Jana Jerozolimskiego (Jana Chrzciciela). Jednak jeszcze przez jakiś czas (co najmniej do roku 1360) równolegle używano starego wezwania. Określenie „za murami” odnosi się do położenia poza obrębem średniowiecznych fortyfikacji miejskich. Na przełomie XV i XVI w. kościół zostaje uszkodzony przez pożar. Podczas odbudowy został przebudowany i powiększony w stylu późnogotyckim. Za komandora Stanisława Dłuskiego dostawiono nawę boczną a w nawie głównej strop zastąpiony został sklepieniem, powstała również wieża, której budowę zakończono w 1512 r. Barokowa kaplica pw. Krzyża Świętego została dobudowana w 1736 r. dzięki wkładowi finansowemu komandora Michała Dąbrowskiego. W 1832 r. rząd pruski dokonał kasaty zakonu, a kościół przekazano diecezji która utworzyła tu parafię. Podczas II wojny światowej kościół został zamieniony na magazyn, a podczas walk w 1945 r. został uszkodzony. W fasadzie zachodniej znajduje się portal z romańskimi elementami kamiennymi. Prawa kolumna została zrekonstruowana w 1948 r. Wnętrza świątyni przykrywają gotyckie sklepienia gwiaździste. Kaplica została przykryta kopułą. Polichromię wnętrz wykonał w 1948 r. Stanisław Teisseyre (w prezbiterium ukazują czterech ewangelistów i aniołów), on także zaprojektował witraż z prezbiterium, który został wykonany przez Stanisława Powalisza. W ołtarzu głównym znajduje się malowany tryptyk gotycki z początku XVI w. W środkowym polu widać wizerunki Matki Boskiej z Dzieciątkiem, św. Jana Chrzciciela oraz św. Stanisława biskupa. Cennym zabytkiem jest też rzeźbiona chrzcielnica gotycka z piaskowca z 1522 r. Nad wejściem do przykrytej kopułą kaplicy umieszczony został krzyż maltański. W Kaplicy Świętego Krzyża znajduje się barokowy ołtarz z 1737 r. W jego centrum krucyfiks z połowy XVII wieku znajdujący się niegdyś przy drodze na Śródkę, a uważany za cudowny. Zazwyczaj zasłania go obraz Serca Jezusowego. Po bokach znajdują się figury Jana Chrzciciela i św. Stanisława biskupa. Nad obrazem Duch Święty i Oko Opatrzności, a w zwieńczeniu Archanioł Michał. W krypcie pod kaplicą pochowano m.in. jej fundatora oraz ostatniego komandora poznańskiego Andrzeja Miaskowskiego. Kościół jest prawdopodobnie najstarszą świątynią w Polsce wzniesioną z cegły. Na lewej stronie wejściu do kościoła (od strony ronda Śródka) są widoczne ślady gdzie zakonnicy ostrzyli na wmurowanym kamieniu swoje miecze. Przywrócenie w 1991 r. stosunków dyplomatycznych między Polską a Zakonem Kawalerów Maltańskich umożliwiło wznowienie działalności dawnym joannitom. Przy kościele znajduje się przychodnia onkologiczna „Pomoc Maltańska” prowadzona przez maltańską Fundację im. św. Jana Jerozolimskiego. W przychodni przyjmują lekarze różnych specjalności m.in. lekarz ginekolog, internista, kardiolog, onkolog, ortopeda, psychiatra, psycholog. Proboszczem parafii jest ks. Paweł Deskur.

zobacz na mapie

Bibliografia:

- "Poznań od A do Z", Wydawnictwo Kurpisz S. A., Poznań 1998, Wydanie I
- wolna encyklopedia Wikipedia - bibliografia artykułu w encyklopedii:
Franciszek Jaśkowiak, Włodzimierz Łęcki, Poznań i okolice. Przewodnik, Sport i Turystyka, Warszawa 1983, ISBN 83-217-2434-5.
Zbigniew Szymanowski, Marta Tomczyszyn, Poznań, Pascal, Bielsko-Biała 1999, ISBN 83-87696-24-2.
Jerzy Sobczak, Kościoły Poznania, Wydawnictwo Debiuty, Poznań 2006, ISBN 83-922466-4-0.

Autor zdjęć: Krzysztof Szczotka